Reklam
Uzman olmayan kişiler tarafından gelişigüzel şekilde toplanan ve sarı kantaron olduğu söylenen bitkinin, gerçekten Hypericum perforatum mu olduğunu sorgulamak gerekir.Sarı kantaron (Hypericum perforatum) , ülkemizde yaygın olarak yetişen otsu bir bitkidir. Ekonomik değeri yüksek olduğu için bazı ülkelerde kültürü yapılmaktadır. Doğru tür ve kaliteli ürün temin edilebilmesi için kültürünün yapılması önemlidir. Çünkü diğer kantaron türleri de sarı çiçekleriyle Hypericum perforatum türüne benzer ve ancak uzmanlar tarafından ayırdedilebilir. Bitkinin etkili olması için en iyi toplama zamanı, çiçek tomurcukları açmadan hemen önceki dönemdir. Kültürü yapılan bitkilerde bu zamanı ayarlamak daha kolaydır.
Ülkemizde yağlı özüt halinde haricen yara ve yanıkların iyileştirilmesin de, dahilen ülser tedavisinde kullanılan sarı kantaron bitkisinin bu etkileri, yaptığımız çalışmalarla doğrulanmıştır. Ancak, sarı kantaron dünyada daha çok depresyon tedavisindeki yeriyle bilinmektedir
Çağımızın en belirgin rahatsızlıklarından olan ve özellikle gelişmiş toplumlarda görüldüğü için çağdaşlaşmanın yan etkisi kabul edilen ruhsal çöküntü dolayısıyla depresyon ilacı tüketimi çok artmıştır. Ancak bu ilaçların önemli yan etkileri vardır. Eski nesil antidepresan ilaçlarda %35-40 civarında olan yan etki sıklığı, yeni nesil ilaçlarda ancak %20’lere düşürülmüştür.
Sarı kantaronu ön plana çıkartan etkense, yan etki bakımından çok daha güvenilir olmasıdır. 5000 hasta ile yürütülen bir saha çalışmasında, sarı kantaron kullanımında yan etki görülme sıklığı %5 olarak tespit edilmiştir. Yine de sarı kantaronun tam bir depresyon ilacı olduğunu söylemek mümkün değildir. Zira araştırmalar, daha ziyade hafif depresyon vakalarında etkili olduğunu göstermektedir. Bazen orta derecede depresyon vakalarında da olumlu cevap alınabilmektedir. Ciddi depresyon vakalarında faydalı olmasını beklememek gerekir.Türkiye’de bulunan 80 kadar kantaron (Hypericum) türünden birkaç tanesinin depresyon tedavisinde etkili olduklarına dair bulgular varsa da, Hypericum perforatum türü dışındakilerin etkisi için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle, uzman olmayan kişiler tarafından gelişigüzel şekilde toplanan ve sarı kantaron olduğu söylenen bitkinin, gerçekten Hypericum perforatum mu olduğunu sorgulamak gerekir.
Sarı kantaronun içinde bulunan ve depresyon üzerinde etkili olduğu bildirilen hiperisin ve hiperforin bileşiklerinin suda çözünürlüğü çok düşüktür. Çay olarak hazırlandığında bu bileşikler suya geçmez; hiperforin ısıya ve havadaki oksijene dayanıksız olduğundan hemen parçalanarak etkisiz hale gelir. Dolayısıyla piyasada uyku ve sinir sorunları için pazarlanan sarı kantaron çayından fazla bir fayda beklememelidir.
Depresyon tedavisine her gün yeterli miktarda ilaç/bitki verilerek belli bir süre devam edilmesi gerekir. Doğru tür olup olmadığı ve içinde yeterli miktarda etkili madde bulunup bulunmadığı bilinemeyen bir sarı kantaron numunesinin tedavi başarısından emin olamayız. Araştırmalara göre, sarı kantaronun etkisini tam olarak görebilmek için, özütlerinden hazırlanan sıvı veya kapsül şeklindeki ilaçları kullanmak en doğrusudur. Bitkilerin faydalı olması ve zararlı olmaması için araştırma sonuçlarına ve tecrübeye önem vermelidir.
Kaynaklar
1. Yeşilada E, Gürbüz İ. Evaluation of the anti-ulcerogenic effect of the flowering herbs of Hypericum perforatum. Journal of Faculty of Pharmacy of Gazi University 1998;15:25-31.
2. Peşin İ, Akkol Küpeli E, Yılmazer D, Baykal T, Yeşilada E. Hypericum perforatum L. ve Hypericum scabrum L. bitkilerinin yara iyileştirici ve antienflamatuvar aktiviteleri. XVII. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı. Kuşadası 26-29 Ekim 2007.
3. PDR for Herbal Medicines. Thomson Physician Desk Reference; 2002. 4. Römpp H, Seger C, Kaiser C, Haslinger E, Schmidt PC. Enrichment of hyperforin from St.John’s wort (Hypericum perforatum) by pilot- scale supercritical carbon dioxide extraction. European Journal of Pharmaceutical Sciences 2004;21:443-51.
4. Prof.Dr. Erdem Yeşilada, Yeditepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmakognozi Anabilim Dalı
Reklam